تجربه کاربری یا UX چیست؟ آموزش مفاهیم تجربه کاربری

یکی از رایج ترین مفاهیم امروزه در دنیای دیجیتال و فناوری، تجربه کاربری یا UX است. این کلمه که مخفف عبارت User Experience است که نشان دهنده جذابیت، کاربرد و اهمیت یک محصول برای کاربران و استفاده کننده آن محصول است. در ادامه قصد داریم UX را به طور کامل معرفی کرده و تا جای ممکن به سوالات شما پاسخ دهیم.

تجربه کاربری یا UX چیست؟

تجربه کاربری یعنی احساسی که افراد هنگام استفاده از یک محصول یا خدمات دارند و به مجموعه‌ای از برداشت‌ها، واکنش‌ها و احساسات یک کاربر، در هنگام استفاده از یک محصول، سیستم یا خدمات اشاره می کند. سازمان بین المللی استاندارد سازی (ISO) تجربه کاربری را این گونه تعریف می‌کند: «ادراکات و واکنش‌های فرد که در نتیجه استفاده یا پیش بینی استفاده از یک محصول، سیستم یا خدمت ایجاد می‌شود.» این تعریف را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:

1. ادراکات و واکنش‌های فرد
2. استفاده از محصول، سیستم یا خدمت

طراحان UX کنترل زیادی روی بخش اول ندارند؛ مثلاً نمی‌توانند احساسات، حرکات انگشتان یا حرکات چشم کاربر را کنترل کنند؛ اما قادر به کنترل رفتار و ظاهر محصول، سیستم یا خدمت هستند تا باعث ایجاد تجربه مثبتی شود.

شما نمی‌توانید خودِ تجربه کاربری را طراحی کنید، بلکه تنها قادر به ایجاد تجربه UX هستید. به طور خاص، نمی‌توان یک تجربه حسی را مستقیماً طراحی کرد، بلکه فقط می‌توان ویژگی‌ها و عناصر طراحی را ایجاد نمود که بتوانند آن تجربه را برانگیزند.

جف جانسون، استاد یار علوم کامپیوتر دانشگاه سان فرانسیسکو

منظور از طراحی UX چیست؟

طراحی UX بر تعامل کاربر یا تجربه کلی او با محصول، صفحه وب یا اپلیکیشن تمرکز دارد؛ یعنی اینکه کاربر هنگام استفاده چه احساسی دارد؟ آیا در تعامل با محصول با مشکلی روبه رو می‌شود؟

تجربه کاربری می‌تواند هم برای محصولات فیزیکی و هم برای تجربه‌های دیجیتال مانند وبسایت باشد و مسیر کاربر برای حل یک مشکل را در نظر بگیرد. برای مثال، یک طراحی وبسایت فروشگاهی یا خدمات آنلاین سفر و سفارش غذا را تصور کنید که کاربر چقدر راحت می‌تواند محصولی را انتخاب کرده، پرداخت را انجام دهد و نیازش را برطرف کند. این دقیقا همان طراحی UX است.

بررسی اصول طراحی UX

برای پیاده سازی طراحی UX اصول اساسی وجود دارد که باید آن ها را به عنوان یک طراح تجربه کاربری، یاد بگیرید. شما باید کار خود را با این اصول هماهنگ کرده تا طرح هایی را ایجاد کنید که از نظر زیبایی شناسی زیبا، قابل درک، همراه با استفاده آسان هستند. در ادامه با 11 مورد از اصول طراحی UX آشنا می‌شوید:

1.نیازهای کاربران را برآورده کنید

در طراحی تجربه کاربری، اولویت اصلی درک و پاسخ به نیازهای واقعی کاربران است. طراحی نباید صرفاً بر اساس سلیقه طراح یا کارفرما باشد، بلکه باید بر مبنای تحقیقات کاربری و تست‌های واقعی شکل بگیرد.

2.آگاهی از مرحله طراحی

دانستن اینکه در کجای مسیر طراحی هستید، به انتخاب ابزارها و تصمیم گیری‌های درست کمک می‌کند. این شناخت باعث می‌شود فرآیند طراحی، هدفمندتر و بدون اتلاف زمان پیش برود.

3.ایجاد سلسله مراتب در پروژه

سلسله مراتب به سازماندهی موضوعات و محتوا اشاره دارد. اینکه کدام المان با چه ویژگی ابتدا نمایش داده شود؟ پس از آن چه اتفاقی بیافتد؟ و …. . همچنین سلسله مراتب به دو دسته اطلاعاتی و بصری تقسیم می‌شود؛ در سلسله مراتب اطلاعاتی، ساختار محتوا مشخص و دسته بندی‌ها منطقی تعریف می‌شوند. در سلسله مراتب بصری، اندازه، رنگ و جایگاه عناصر، اهمیت و ارتباط آنها را به کاربر منتقل می‌کند.

4.حفظ الگوهای آشنا

کاربران تمایل دارند با الگوهای آشنا کار کنند تا یادگیری کاهش یابد. طراحی باید به گونه‌ای باشد که کاربران بدون سردرگمی بتوانند با آن تعامل داشته باشند. چرا که تغییر بی‌دلیل الگوهای شناخته شده، می‌تواند تجربه کاربر را مختل کند.

5.طراحی قابل دسترس برای همه

طراحی باید به گونه ای باشد که تمامی افراد از جمله معلولین، به راحتی به محتوا دسترسی داشته باشند. برای اینکار می‌توان تمایزهایی از جمله، رنگبندی متضاد، کنتراست مناسب، فونت خوانا و امکانات کمکی استفاده کرد.

6.در طراحی UX به شرایطی که کاربر در آن قرار دارد توجه کنید

شرایطی که کاربر در آن قرار دارد را در نظر بگیرید، به عنوان مثال از چه دستگاهی استفاده می‌کند؟ در چه موقعیتی است؟ چه زمانی از این سایت استفاده می‌کند؟ و… . درک این عوامل کمک می‌کند تا محصول، برای شرایط واقعی کاربر بهینه سازی شود.

7.تمرکز بر محصولی با قابلیت استفاده

ظاهر زیبا کافی نیست؛ محصول باید کارآمد باشد. هر عنصر در طراحی، باید هدف مشخصی داشته باشد و مسیر کاربر را ساده تر کند. چرا که هر سایت با بی نظمی، مخاطبان خود را از دست می‌دهد. برای همین شما به عنوان طراح باید بهترین ساختار و رویکرد را ایجاد کنید. سپس برا اطمینان از طراحی خود، از ابزارهای تست مانند آزمون کاربردپذیری یا Usability Testing استفاده نمایید.

8.پیروی از اصل «کمتر، بیشتر است»

سادگی باعث کاهش بار ذهنی کاربر و افزایش سرعت تعامل می‌شود. برای همین به حذف عناصر غیرضروری و تمرکز بر هسته اصلی عملکرد محصول بپردازید تا تجربه‌ای روان و ساده ایجاد کنید.

 9.دادن کنترل به کاربر

کاربران باید بتوانند مسیر تعامل خود را مدیریت کنند، به عقب برگردند یا عملیات در حال انجام را لغو نمایند. این حس کنترل باعث افزایش رضایت و اعتماد آنها به سایت می‌شود.

10.طراحی بر اساس پرسونا

شناخت پرسونای کاربر کمک می‌کند، طراحی متناسب با نیازها، علایق و رفتار واقعی او باشد. بنابراین حتما پرسونا مخاطب را ساخته تا بهتر با او ارتباط برقرار کنید و نیاز کاربر را برطرف سازید.

11.طراحی روایتی

یکی دیگر از اصول طراحی UX تعریف روایات است. داستان سرایی در طراحی باعث می‌شود کاربر ارتباط عاطفی بیشتری با محصول برقرار کند. بنابراین یک روایت خوب می‌تواند مسیر استفاده از محصول را مثل یک سفر لذت بخش جلوه دهد.

اجزای تجربه کاربری

تجربه کاربری مجموعه‌ای از عناصر و فرآیندهاست که باعث می‌شود تعامل کاربر با یک محصول یا خدمت دیجیتال، ساده، لذت بخش و مؤثر باشد. هر یک از این اجزا، نقش مهمی در بهبود رضایت و سهولت استفاده کاربر، ایفا می‌کنند و در کنار هم، کیفیت کلی را شکل می‌دهند.

• قابلیت استفاده (Usability)  

میزان آسانی و کارآمدی استفاده از محصول را بررسی می‌کند و شامل عواملی مثل یادگیری سریع، خطای کم و بازخورد مناسب است.

• دسترس پذیری (Accessibility)

 اطمینان می‌دهد که محصول برای همه افراد، حتی کسانی که ناتوانی یا محدودیت دارند، قابل استفاده باشد.

• کارکرد (Functionality)

اطمینان می‌دهد که تمامی المان ها مانند دکمه‌ها، پیام‌ها، هشدارها و … به درستی و در زمان صحیح کار خود را انجام می‌دهند و اختلالی در کارکرد سایت یا اپلیکشین ایجاد نمی‌کند. 

• زیبایی‌شناسی (Aesthetics)

 به المان‌های بصری و گرافیکی مانند رنگ‌ها، فونت‌ها، آیکون‌ها و دکمه‌ها می‌پردازد تا محیطی زیبا، جذاب و هماهنگ برای کاربر ایجاد کند.

• طراحی تعاملی (Interaction Design)

 متمرکز بر نحوه تعامل کاربر با محصول است تا این ارتباط روان، سریع و لذت بخش باشد و شامل جنبه‌هایی مانند متن، تصویر، صدا، زمان بندی و رفتار سیستم می‌شود.

• تحقیق کاربر(User Research)

 به منظور درک نیازها، رفتارها و مشکلات کاربران، مصاحبه، نظرسنجی و تست قابلیت استفاده انجام می‌شود.

مراحل طراحی UX (تجربه کاربری)

اگر پس از آشنایی با UX علاقه مند به یادگیری این مهارت شده‌اید، وقت آن است که با مراحل طراحی تجربه کاربری قدم به قدم آشنا شوید.

1. درک نیازها و مشکلات کاربران

ابتدا باید مشکلات، نیازها، انتظارات و رفتارهای کاربران هدف، به طور دقیق شناسایی شود. برای این منظور می توانید از روش‌های کیفی مانند مصاحبه‌های حضوری یا تلفنی و از روش‌های کمی مانند نظرسنجی‌های آنلاین، استفاده نمایید. این مرحله اصلی ترین بخش می‌باشد چرا که باید در آن، به خوبی مخاطب را شناسایی کنید.

2. تحلیل و تفسیر داده‌ها

اطلاعات به دست آمده از مرحله قبل باید به صورت دقیق تحلیل شوند، در واقع باید به شناسایی الگوها، نکات کلیدی، رفتارها و مشکلات تکرارشونده بپردازید. برای آسانی در کار می‌توانید از ابزارهایی مانند تحلیل محتوا، آمار توصیفی و تحلیل خوشه‌ای استفاده کنید.

3. تعیین استراتژی طراحی

در سومین مرحله از طراحی UX، لازم است اهداف، ارزش‌ها و جهت گیری کلی پروژه مشخص شود. برای این منظور می توان از روش های مختلفی مانند ایجاد مدل کسب و کار، تعیین نقاط ضعف و قوت، تدوین نقشه راه و … استفاده کرد. همچنین این مرحله، درشناخت چشم انداز، اهداف کلان و مزایای رقابتی پروژه نیز به شما کمک می‌کند.

4. ساخت پرسونا (شخصیت‌های فرضی کاربران)

پس از گذر از این مراحل نوبت به شناخت مخاطبان پروژه می‌رسد. برای درک بهتر کاربران، شخصیت‌های فرضی یا پرسونا ایجاد کنید. پرسونا نماینده‌ای از گروه‌های مختلف کاربران است که شامل ویژگی‌ها، نیازها، اهداف، مشکلات و رفتارهای آن‌ها می‌باشد. این کار به شما کمک می‌کند تا تصمیمات طراحی را بر اساس نیازهای واقعی مخاطبان بگیرید.

5. طراحی نقشه سفر کاربر

در این مرحله یک طرح کلی اولیه از محصول یا خدمت آماده کنید تا ایده‌ها، ملموس و قابل درک شوند.
سپس نقشه سفر مشتری که شامل تمامی مراحل تعامل کاربر با محصول از ابتدا تا انتها است، را رسم کنید.

6. ساخت وایرفریم و نمونه اولیه (پروتوتایپ)

پس از شناخت مخاطب و نیازهای پروژه، یک نمونه اولیه از ساختار کلی وبسایت ایجاد نمایید. با ساخت وایرفریم‌ها، ساختار معماری اطلاعات، جریان کاربر، عملکرد و رفتارهای مورد نظر، بدون جزئیات گرافیکی قابل مشاهده هستند. این مرحله کمک می‌کند تا پیش از شروع توسعه نهایی، مشکلات احتمالی، شناسایی و رفع شوند.

7. ارزیابی و تست کاربری

در این مرحله، نمونه‌های ساخته شده را تحت ارزیابی دقیق قرار دهید. تست‌های مختلف مانند تست کاربرد پذیری، تست A/B و بازخوردهای مستقیم کاربران به شناسایی مشکلات، ضعف‌ها و فرصت‌های بهبود، کمک می‌کنند. هدف این مرحله اطمینان از ایجاد تجربه‌ای رضایت بخش، کارآمد و جذاب برای کاربران است.

8. طراحی نهایی UX و تحویل به توسعه دهنده

پس از گذراندن 7 مرحله، نوبت به اتمام پروژه می‌رسد و باید طرح نهایی را با تمام جزئیات گرافیکی، رنگ‌ها، انیمیشن‌ها و تعاملات  که با اهداف کلی ایجاد شده است را ارائه دهید. این طرح را همراه با مستندات لازم به تیم توسعه تحویل دهید تا پیاده سازی دقیق و منطبق با اهداف طراحی صورت گیرد.

مهارت‌های لازم برای طراحان UX

اگر تا به اینجا به طراحی UX علاقه مند شدید، باید بدانید که برای تبدیل شدن به یک طراح رابط کاربری موفق، به مجموعه‌ای از مهارت‌های فنی و فردی نیاز دارید. در قدم اول، تسلط بر ابزارهای طراحی، که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید ضروری است، چرا که این نرم افزارها، پایه و اساس ساخت طرح‌های حرفه‌ای هستند.

همچنین آشنایی با اصول طراحی مثل تئوری رنگ و رنگ شناسی ، تایپوگرافی و قوانین گشتالت (Gestalt) به شما کمک می‌کند تا طرح‌هایی زیبا و کاربردی بسازید. اما فقط مهارت فنی کافی نیست. توانایی تعامل مؤثر با تیم، درک نیازهای کاربر و ارتباط سازنده با طراح UI یا برنامه نویس‌ها، از شما یک طراح تجربه کاربری حرفه‌ای می‌سازد. طراحی UX یک کار گروهی است و توانایی شما در همکاری، شنیدن و تطبیق با دیگران، نقش مهمی در موفقیت شما خواهد داشت.

ابزارهای مورد استفاده طراحان UX

اگر قبلاً تجربه طراحی گرافیک داشته باشید، احتمالا با برخی از این نرم افزارها که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم آشنا هستید. این ابزارها به طراحان کمک می‌کند تا ایده‌های خود را به شکل بصری و تعاملی پیاده سازی کنند و نمونه‌های اولیه بسازند.

طراحی UX برای چه پروژه‌هایی استفاده می‌شود؟

طراحی تجربه کاربری یا طراحی UX  تقریباً در تمام پروژه‌های دیجیتال و حتی برخی پروژه‌های غیر‌دیجیتال کاربرد دارد، زیرا هدف اصلی آن ایجاد یک تجربه روان، کارآمد و لذت بخش برای کاربر است. برخی از مهم ترین پروژه‌هایی که طراحی UX در آن‌ها به کار می‌رود عبارت‌اند از:

• وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی
• اپلیکیشن‌های موبایل
• نرم‌افزارهای سازمانی و داشبوردهای مدیریتی
• سیستم‌ها و پلتفرم‌های آموزشی (LMS)
• محصولات و دستگاه‌های هوشمند (IoT)

تجربه کاربری شامل تمام جنبه‌های تعامل کاربر نهایی با شرکت، خدمات و محصولات آن است. به نقل از وبسایت nngroup.com

استانداردهای گوگل برای تشخیص UX

گوگل از UX به‌عنوان یکی از معیارهای مهم رتبه بندی استفاده می‌کند؛ یعنی سایتی که تجربه بهتری به کاربران بدهد، شانس بیشتری برای قرار گرفتن در صدر نتایج جستجو خواهد داشت. در ادامه، مهم ترین استانداردهای گوگل برای ارزیابی طراحی UX را بررسی می‌کنیم.

سرعت بارگذاری وبسایت

کاربران امروز انتظار دارند صفحات در کمتر از ۳ ثانیه بارگذاری شوند. سرعت پایین باعث افزایش نرخ پرش (Bounce Rate) و کاهش رضایت کاربر می‌شود؛ از این رو گوگل سرعت سایت را یکی از موارد ارزیابی تجربه کاربری می‌داند.

طراحی واکنشگرا (Responsive Design)

منظور از سایت ریسپانسیو، این است که سایت باید روی موبایل، تبلت و دسکتاپ بدون نیاز به اسکرول افقی یا زوم غیرضروری، خوانا و قابل استفاده باشد. در طراحی UX توجه به این  مورد ضروری است چرا که سایتی که واکنشگرا نباشد از نظر گوگل خوب نیست و نمره منفی برای  UX آن، در نظر گرفته می‌شود.

محتوای هدفمند و ارزش‌آفرین

محتوا، یکی از اساس UX می‌باشد؛ بنابراین باید هدفمند و پاسخگو به سوال کاربر نوشته شود. گوگل کیفیت محتوا را از نظر ارتباط، شفافیت و قابلیت حل مشکل کاربر بررسی می‌کند.

لینک سازی داخلی اصولی

لینک سازی داخلی به این معنی است که در محتوای سایت، به صفحات دیگر سایت خود لینک دهید. لینک‌های داخلی به کاربر کمک می‌کند مسیر حرکت در سایت را پیدا کرده و مدت زمان بیشتری در صفحات شما بماند. بنابراین لینک‌سازی داخلی به گوگل کمک می‌کند تا ساختار و معماری اطلاعات سایت را بهتر درک کند.

پروفایل بک لینک سالم و طبیعی

پروفایل بک لینک به مجموعه لینک‌هایی گفته می‌شود که از سایت‌های دیگر به سایت شما ارجاع داده می شوند و نشان دهنده اعتبار سایت شما نزد دیگران هستند.

اهمیت تجربه کاربری در سئو سایت

تجربه کاربری (UX) یکی از عوامل کلیدی در موفقیت سئو محسوب می‌شود، زیرا موتورهای جستجو مانند گوگل به رفتار کاربران به عنوان شاخصی برای سنجش کیفیت وبسایت نگاه می‌کنند. وقتی سایت شما طراحی جذاب، ساختار منظم و مسیر کاربری ساده‌ای داشته باشد، بازدیدکنندگان زمان بیشتری را در صفحات سپری می‌کنند؛ در نتیجه نرخ پرش(Bounce Rate) کاهش یافته و تعامل کاربر با محتوای سایت افزایش پیدا می‌کند.

این ماندگاری و رضایت کاربر، سیگنال مثبتی برای گوگل است که نشان می‌دهد سایت شما توانسته است نیاز جستجو کننده را برآورده سازد. در نتیجه، الگوریتم‌های گوگل چنین سایت‌هایی را در جایگاه بالاتری نمایش می‌دهند. به بیان ساده، UX  خوب باعث می‌شود کاربر به راحتی به اطلاعات مورد نظر خود برسد، تجربه‌ای لذت بخش داشته باشد و حتی دوباره به سایت بازگردد.

کلام آخر

در این مقاله با طراحی تجربه کاربری UX آشنا شدید و دانستید چه مهارت‌ها و ابزارهای برای یادگیری آن، نیاز دارید. همچنین متوجه شدید سایت یا نرم افزاری که بدون رعایت اصول طراحی رابط کاربری برپا شده است مخاطبان خود را از دست می‌دهد. در واقع طراحی UX از اقدامات اصلی در جذابیت سایت ها به شمار می‌رود.

با این حال اگر در ساختار سایت به مشکل خورده اید و تصمیم به دیزاین مجدد دارید، با شرکت دیجیتال مارکتینگ آوادیس (02191082089) ، تماس گرفته تا با بررسی سایت شما، بهترین ساختار را ایجاد کند. آوادیس با بیش از 15 سال سابقه کار در زمینه طراحی سایت و سئو توانسته رضایت بسیاری از کاربران را بدست آورد؛ تجربه چند ساله ما، زبان زد مشتریان وفادارمان است.