در واقع میتوان تیتر را هدایت‌كننده به‌سوی خبر و هویت‌بخش خبر دانست که در رأس و ابتدای اخبار قرار می‌گیرد و با تعداد كلمات محدود، پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل كرده و خلاصه خبر را بیان می‌كند.
تیتر به‌عنوان یكی از اجزاء ساختار خبر، در رسانه‌های مختلف نوشتاری، شنیداری و تصویری مطرح است؛ هرچند استفاده از آن در رسانه‌های غیر نوشتاری به‌اندازه نوشتاری، تعیین‌كننده و راهنما نیست.
خواص و فواید تیتر
1. ترغیب خوانندگان به خواندن خبر؛ اگر تیتری جذّاب، جالب، پرمعنا، بدیع و مرتبط با نیازهای مردم باشد، توجّه مخاطب را به خود جلب كرده و او را به خواندن آن خبر ترغیب می‌كند. برعكس، اگر تیتری فاقد عناصر فوق باشد، می‌تواند باعث طرد مخاطب گردد.
2. بیان پیام خبر به شكلی كوتاه و موجز؛
3. تفكیك مطالب از همدیگر؛ عنوان یا تیتر خبر، مطالب مختلف موجود در یك نشریه را از یكدیگر متمایز ساخته و محدوده‌ی خبرها را جدا می‌كند.
4. ایجاد تصویری فوری از مضمون مطلب؛ تیتر به‌عنوان فشرده‌ای از مطلب یا نمود و گوشه‌ای مهم از مطلب، تصویری فوری از موضوع موجود در خبر برای مخاطب فراهم می‌آورد.
5. ارزیابی میزان اهمیت مطلب؛ مضمون تیتر، درشتی و ریزی قلم تیتر و محلی كه در نشریه اشغال كرده (بالا و پایین بودن آن در صفحه)، خواننده را بی‌اختیار متوجه اهمیت خبر می‌كند.
6. كمك به زیبا شدن صفحات؛ مثل عكس، طرح، رنگ و … از تزیین‌های نشریه‌ها به‌حساب می‌آید.
7. نمایاندن جهت‌گیری؛ یك رویداد مشخص، از نشریه‌های مختلف تیتر یكسان نمی‌پذیرد و هر نشریه‌ای برای آن، تیتر بخصوصی به کار می‌برد، كه با بررسی تیترها میتوان به جهت‌گیری، موضع و علاقه‌مندی آن نشریه پی برد. مضامین تیترهای نشریات و همچنین مباحث شكلی آن‌ها، از حیث برجستگی تیترها و محل درج آن‌ها (بالا یا پایین صفحه بودن و كدام صفحه بودن) در این بررسی‌ها موردتوجه قرار می‌گیرند.
8. تسهیل دسترسی مخاطب به مطالب مختلف و متنوع نشریات؛
9. كمك به مخاطبان برای گزینش نشریه مطلوب از میان نشریات گوناگون.
اجزای تیتر
هر خبر مطبوعاتی، ممكن است غیر از تیتر اصلی، تیترهای فرعی هم داشته باشد؛ كه این تیترها با حروف کوچک‌تر در بالا و پایین تیتر اصلی، به‌قصد بهتر رساندن موضوع اصلی مطلب خبری و جلوگیری از طولانی شدن تیتر اصلی، آورده می‌شوند. این تیترهای فرعی كه به اجزای تیتر معروف هستند، عبارت‌اند از:
1. روتیتر (kicker)؛ تیتری كه در بالای تیتر اصلی با حروف کوچک‌تر، قرار می‌گیرد و می‌تواند مقدمه یا مؤخره برای تیتر اصلی و یا مستقل باشد. این نوع تیتر، كه از كلمات و عبارات كوتاهی تشكیل‌شده، معمولاً فعل ندارد، غالباً مكمل تیتر اصلی است و مقدّمِ آن یا بیان‌گر زمان و مكان وقوع رویداد یا بیان‌كننده سابقه خبر یا تلفیقی از موارد مذكور است. البته باید توجه داشت كه تیتر اصلی مستقل از تیترهای فرعی باید معنای كاملی داشته باشد و فهم آن به تیترهای فرعی وابسته نباشد. مثال:
در خیابان ولی‌عصر (روتیتر)
تونل فاضلاب تهران سه قربانی گرفت (تیتر اصلی)
2. زیر تیتر (Bank/Deck)؛ تیتری است كه زیر تیتر اصلی قرارگرفته و با حروف کوچک‌تر نوشته می‌شود. این نوع تیتر كه معمولاً در صفحه اول می‌آید، زمانی استفاده می‌شود، كه خبر، ابعاد مهمی داشته باشد؛ كه در این صورت، علاوه بر ذكر مهم‌ترین بعد خبر در تیتر اصلی، در زیر تیتر بخش دیگر مهم خبر آورده می‌شود. زیر تیتر ممكن است مكمل تیتر اصلی یا روتیتر باشد و یا مستقل از آن‌ها باشد. مثال:
صبح امروز
انفجار بمب دانشگاه لندن را لرزاند
در حادثه‌ی امروز دانشگاه لندن دو تن كشته شدند (زیر تیتر)
3. خلاصه تیتر یا سر تیتر (submit title subtitle)؛ اگر برای بیان ابعاد متعدد و مهم خبر، روتیتر، تیتر اصلی و زیر تیتر كافی نباشد، از خلاصه تیتر استفاده می‌شود. سر تیتر، خلاصه‌ای از مطالب مختلف را بعد از تیتر اصلی یا زیر تیتر و یا در نقاط مختلف متنی به‌صورت جملات مستقل بیان می‌دارد. این نوع تیتر معمولاً برای ایجاد تنوع در صفحه‌آرایی با علامت ستاره، دایره توپر مشكی، مربع و … و در برخی روزنامه‌ها بدون نشانه با حروف بزرگ‌تر از متن و کوچک‌تر از تیتر اصلی در پایین زیر تیتر قرار می‌گیرد. البته برخی مواقع هم در وسط مقالات، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و اخبار طولانی در داخل كادر یا به‌صورت حروف و رنگ‌های متفاوت ارائه می‌شود. مثال:
رئیس‌جمهور در دیدار وزیر، معاونان و مدیران وزارت صنایع:
تقدیس فرهنگ سرمایه‌گذاری و تولید، نیاز فعلی كشور است
رئیس‌جمهوری بر پیوند میان مدیریت جامعه و مراكز دانشگاهی با صنعت تأكید كرد
*آیین‌نامه صندوق ذخیره ارزی به‌زودی به تصویب می‌رسد (خلاصه تیتر)
4. میان‌تیتر: (Subhead-inter title)؛ این نوع تیتر در چند مورداستفاده می‌شود: 1) زمانی که خبرها طولانی شود، برای جلوگیری از خستگی خوانندگان از عبارات كوتاهی برای تفكیك خبر استفاده می‌شود؛ كه همان میان‌تیتر است، 2) وقتی بخواهیم به خواننده بفهمانیم كه بحث در حال تغییر است و 3) وقتی بخواهیم در مورد بخش‌های مختلف یك مطلب بلند توضیح بدهیم.
انواع تیتر
الف) انواع تیتر ازنظر شكل؛ برخی از انواع آن ازاین‌قرارند:
1. تیتر یك سطری؛ مثال:
بگذارید طالبی تصمیم بگیرد!
2. تیتر چند سطری مساوی؛ این تیتر ممكن است به شكل مستطیل یا مربع باشد و در دو یا چند سطر و ترجیحاً در دو سطر ارائه می‌شود. مثال:
اعضای اوپك به دیدگاه یكسان برای
بازگرداندن ثبات بازار دست می‌یابند
3. تیتر پلكانی؛ این تیتر شبیه پله بوده و به راست و یا به‌طرف چپ تمایل دارد. مثال:
برزیل با ستاره‌های جهانی پنجمین جام را می‌خواهد
4. تیتر هرم وارونه؛ این تیتر از سه یا چهار سطر تشکیل‌شده و اندازه و سطرهای آن از بالا به پایین كاهش می‌یابد:
مثال:
تقدیر رئیس‌جمهوری از
بازی جوانمردانه گروه
ملی فوتبال
5. تیتر مثلثی؛ این تیتر برخلاف هرم وارونه از یك كلمه در سطر اول شروع می‌شود و به شكل مثلث پایان می‌پذیرد.
ب. انواع تیتر ازنظر محتوا؛
1. تیتر استنباطی؛ برداشتی است كه تیتر نویس از مفهوم خبر در یك جمله به دست می‌دهد. در این تیتر، میتوان از فعل استفاده نكرد. مثال:
برزیل، ببر کاغذی
2. تیتر اقناعی؛ تیتری است كه برای برانگیختن احساسات، جهت دادن به افكار عمومی و ایجاد هیجان بین مخاطبان استفاده می‌شود؛ که هدف آن، ارائه اطلاعات نیست. در تیترهای اقناعی باید از كلماتی كه بار معنایی بیشتری دارند، استفاده كرد. مثال:
آزادراه تهران–شمال 150 هكتار
از منابع طبیعی را تخریب می‌كند
3. دو تیتری؛ این نوع تیتر برای رویدادهای تلفیقی یا خبرهای چند موضوعی مورداستفاده قرار می‌گیرد. نكته موردتوجه در این تیتر آن است كه باید اندازه تیترها یكسان بوده و تیتر دوم هم حتماً باید با فعل تمام شود. گفتی است عناصر مختلف دوتیترها الزاماً از لید گرفته نشده بلكه از بخش‌های گوناگون خبر اخذ می‌شود. مثال:
رئیس‌جمهور در میان خوزستانی‌ها
بهره‌برداری از سد كارون 3 آغاز شد
4. تیتر غیرمتعارف؛ این نوع تیتر برای خبرهایی كه چندان جدی نیست یا فانتزی است به‌کاربرده می‌شود. مثال:
تهران دیشب در آب غوطه خورد.
دیروز در تهران باران خاك بارید
5. تیتر سؤالی؛ ازلحاظ قواعد تیتر نویسی معمولاً نباید از تیتر سؤالی استفاده كرد؛ مگر آن‌كه پرسش، درعین‌حال، خود، پاسخ باشد. در این صورت میتوان تیتر سؤالی آورد. مثال:
خاصیت این‌همه سمینار و گردهمایی چیست؟
6. تیتر با فعل منفی؛ طبق اصول تیتر نویسی نوشتن فعل منفی درست نیست؛ ولی هنگامی‌که وقوع نیافتن فعلی، خود، رویداد و خبر محسوب می‌شود در چنین وصفی میتوان از فعل منفی استفاده كرد. مثال:
جزئیات تیراندازی از زبان شاهدان عینی
شلیك 5 گلوله، آرامش رئیس‌جمهور را برهم نزد
7. تیتر نقلی؛ این نوع تیتر از قسمت‌های مختلف سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، اطلاعیه‌ها یا بیانیه‌های افراد، مؤسسات، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها گرفته می‌شود. در این نوع تیتر، معمولاً منبع خبر برای مستند كردن تیتر در روتیتر یا در اول تیتر قرار می‌گیرد. مثال:
سازمان هواشناسی:
برف و باران از فردا سراسر كشور را فرامی‌گیرد.
8. تیتر خبری؛ تیتری که برای مطلبی که محتوای آن، اعلام و بیان رویدادهای زندگی اجتماعی باشد، آورده می‌شود. این تیتر، مانند متن خبر خودش خبر خواهد بود.
9. تیتر تفسیری؛ تیتر مربوط به مطالب تشریحی و تفسیری که به تجزیه‌وتحلیل وقایع و عکس‌العمل‌های آن می‌پردازد را تیتر تفسیری می‌گویند. این نوع تیتر، جنبه‌ی خبری نداشته و ازاین‌رو در مقالات و مطالب تحلیلی روزنامه‌ها و مجلات لازم نیست تیتر، خلاصه خبر و یا انعکاسی از مطالب خبری باشد، که در اطراف آن چیز نوشته‌شده و نویسنده می‌تواند از میان مسائل بسیار گوناگون، تیتر مناسبی برای مقاله خود انتخاب نماید.
اصول و قواعد تیتر نویسی
1. تیتر، هراندازه كه کوتاه‌تر باشد، بهتر است؛ البته كوتاهی آن نباید به ابهام و گنگی بینجامد؛
2. تیتر باید از واژه‌های رسا بهره‌مند باشد؛
3. در تیتر نباید از كلمات تكراری استفاده شود؛
4. تا حد امكان باید از تیتر سؤالی و منفی و یا امری پرهیز شود؛
5. تیتر تا حد امكان باید از لید استخراج شود، مگر اینكه بخواهیم چندین مورد خبری را در تیتر به خواننده القاء نمائی‌ام؛ كه بازهم در این صورت باید سعی شود، تا لیدی مناسب با تیتر تدوین كنیم؛
6. تیتر باید روشن و دقیق باشد؛
7. تیتر باید خلاصه‌ای از مطالب خبری باشد نه صرف یك عنوان؛
8. هریك از عناصر تیتر، باید دربردارنده اطلاعات جدید باشند؛
9. تیتر باید تا حدّ ممكن، حول یك موضوع با محور اصلی و موردنیاز مخاطب باشد؛
10. در نگارش تیتر باید از به کار بردن واژه‌های شعاری و شكسته پرهیز شود؛
11. بهتر است تیتر بعد از تنظیم خبر نوشته شود؛
12. در تیتر خبری هم مثل خود خبر، باید به عناصر خبری توجه داشت. البته پاسخ به همه‌ی سؤالات مطرح‌شده در عناصر خبری، تیتر را طولانی می‌كند؛ بنابراین پاسخ به سؤالات “كه” و “چه” و گاهی “كجا” از بقیه مهم‌تر است؛
13. در تیتر باید به مهم‌ترین عناصر از عناصر شش‌گانه خبری اشاره كرد؛
14. تیتر باید جذاب باشد. به‌طور مثال، استفاده از لغاتی كه آن‌ها را اصطلاحاً “دراماتیك” می‌نامند، جذابیت خبری تیتر را افزایش می‌دهد؛ مثل استفاده از سرنگونی به‌جای بركناری.
قواعد تجربی نوشتن تیتر
1) در مطالب خبری، تیتر فعل داشته باشد؛
2) از فعل‌های قوی در تیتر استفاده كنیم؛
3) فعل تیتر باید ماضی مطلق یا مضارع اخباری باشد؛
4) باید از فعل معلوم استفاده كنیم؛
5) باید از گذاشتن نقطه در آخر تیتر خودداری کرد؛
6) از به کار بردن فعل در شروع تیتر خودداری شود؛ مگر آن‌كه به‌طور روشن مطلب را برساند؛
7) درجایی از اصطلاح مخفف استفاده كنیم كه برای خوانندگان کاملاً روشن و قابل‌درک باشد؛
8) برای توصیف رویدادهایی كه زمان وقوعشان گذشته، از فعل زمان حال استفاده كنیم؛ البته در این موارد، عنصر زمانی را نباید همراه فعل حال استفاده كرد.
دیدگاه کاربران